Lymfoedeem betekent letterlijk ‘vochtophoping’. Bij lymfoedeem is de afvoer van weefselvocht te gering vanwege een stoornis in het lymfstelsel. Het lymfstelsel is een reinigings- en afweersysteem, bestaande uit een netwerk van lymfvaten en lymfknopen. De lymfvaten nemen weefselvocht op waarin eiwitten, afvalstoffen en schadelijke deeltjes zijn opgelost. De lymfknopen, die vooral in de liezen, oksels en hals zitten, werken als filters. Schadelijke deeltjes en afvalstoffen worden in de lymfknopen vernietigd. Lymfoedeem geeft hinder en kan leiden tot ontstekingen (wondroos), gewrichtsklachten en huidklachten.
Vormen van lymfoedeem
Aangeboren of primair lymfoedeem
Lymfoedeem als gevolg van een aangeboren afwijking van het lymfestelsel noemen we een primair lymfoedeem. Er kan sprake zijn van te weinig lymfevaten, te smalle, te brede of van een aandoening van de lymfeknopen. Hoewel het verschillende vormen kan aannemen, komt primair lymfoedeem voornamelijk voor in voeten en benen. Primair lymfoedeem kan zich direct na de geboorte al uiten. In de meeste gevallen echter ontwikkelt het zich tussen de puberteit en het vijfendertigste levensjaar en treft het ongeveer vier keer zoveel vrouwen als mannen. Maar ook daarna kan primair lymfoedeem zich nog ontwikkelen. Bij een later optredend primair lymfoedeem is er meestal sprake van een specifieke oorzaak waardoor het min of meer “slapende” lymfoedeem wordt geactiveerd. Dit kan van alles zijn, van een hevige verwonding tot een simpele muggenbeet.
Verworven of secundair lymfoedeem
Dit ontstaat door een invloed van buitenaf die het lymfestelsel beschadigt. Dat kan een wondroosinfectie zijn, ernstige verbranding van de huid of een open botbreuk. Vaker is lymfoedeem een gevolg van de behandeling van kanker. Lymfklieren worden verwijderd of beschadigd door operatie en bestraling. Ze kunnen dan hun werk niet meer goed doen. Het oedeem ontwikkelt zich in de buurt van de beschadigde onderdelen van het lymfestelsel en kan dus in theorie in het hele lichaam voorkomen. De meest voorkomende plekken zijn echter de armen en benen. Lymfoedeem kan direct na behandeling optreden, maar het kan ook vele jaren later op een onverwacht moment nog de kop opsteken. Een andere vorm van secundair lymfoedeem is de filariasis, een tropische aandoening veroorzaakt door een parasiet die zich in het lymfstelsel nestelt en dit ernstig beschadigt.
Klachten bij lymfoedeem
Zwelling
Een zwaar of vermoeid gevoel (in arm of been)
Een gevoel van spanning rondom pols, vingers, enkels, elleboog of knieën
Pijn en zenuwpijn
Tintelingen
Verandering van de huid
Lymfoedeem en wondroos
Erysipelas ook wel wondroos genoemd is een acute infectie van de huid, veroorzaakt door bacteriën. Erysipelas treedt vaak op in gebieden waar lymfoedeem aanwezig is. Het ontstaat door een wondje, bacteriën kunnen hier makkelijk de huid binnen dringen. Infectie dient zo veel mogelijk voorkomen te worden omdat de lymfvaten beschadigd worden en er lymfoedeem kan ontstaan of bestaand lymfoedeem kan verergeren. Ieder wondje, hoe klein ook, is een ingang voor bacteriën. De bacteriën veroorzaken een infectie die zich kenmerkt door een rode, warme, vlekkerige en pijnlijke huid. De patiënt voelt zich ziek, heeft koorts en koude rillingen. Erysipelas wordt behandeld met antibiotica en vaak is er compressie nodig om het genezingsproces te verspoedigen.
Behandeling
Lymfoedeem is een chronische aandoening, waarvoor in de meeste gevallen (nog) geen genezende behandeling bestaat. Het doel van de behandeling is dan ook de hoeveelheid oedeem (de mate van zwelling) zoveel mogelijk te verminderen en tot een minimum te beperken. Lymfoedeem behandelen we door middel van oedeemtherapie. Dit bestaat uit:
Manuele lymfedrainage
Ambulante compressie therapie
Lymftaping
Lymfapress
Evt littekentherapie
Huidverzorgingsadviezen
Het aanmeten van therapeutische elastische kousen
Zelfmanagement
Voor uitgebreide uitleg zie het kopje: Oedeemtherapie
